اسپیلیت تی – اتصال سه راهی
دستگاه اسپلیت تی در واقع نام اتصال سه راهی خطوط لوله است که برای گرفتن نشت خطوط لوله در حین عملیات هات تپ و یا در نشتی گیری از لوله ها مورد استفاده قرار می گیرد. اسپلیت تی را می توان پر کاربرد ترین اتصال لوله در عملیات هات تپ بر شمرد. اتصال اسپیلیت تی پس از نصب بر روی خط لوله سه مسیر را برای حرکت سیال به وجود می آورد. دو مسیر اصلی در اینجا وجود دارد که مربوط به جریان سیال درون خط لوله ی اصلی است و مسیر سوم در واقع مسیری فرعی است که مربوط به جریان سیال در لوله ی انشعابی است. هات تپ عملیاتی است که در آن از خطوط لوله ی تحت فشار (دارای جریان)، انشعاباتی تهیه می شود. در هات تپ جریان سیال درون لوله را قطع نمی کنند و عملیات را بر روی خط لوله ای انجام می دهند که سیال درون آن جریان دارد. از این رو برای جلوگیری از بروز نشتی پس از ایجاد برش بر روی خط لوله بایستی اتصالاتی را بر روی آن نصب کنید تا بعد برش زدن خط لوله سیال به محیط بیرونی وارد نشود.
اتصالات خط لوله
اتصالات خط لوله با ر های گوناگونی آماده می شوند. این اتصالات انواع مختلفی دارند که اتصال اسپلیت تی مهم ترین و پرکاربردترین این اتصالات است. پروسه ی ساخت دستگاه اسپلیت تی و پرداخت آن الزاماً همراه با دقت فراوان پایان می یابد. اتصالات سازه هایی هستند که پس از نصب بر روی خط لوله به طور دائم در جای خود مستقر خواهند بود و با پایان گرفتن عملیات هات تپ از روی لوله جدا نمی شوند.
تهیه ی نقشه اسپیلیت تی
برای تهیه ی نقشه اتصال اسپیلیت تی ابتدا تیم مهندسی و فنی وارد منطقه ی عملیاتی می شوند تا مسیر لوله را بررسی کنند. در این بررسی ها باید مؤلفه ها و پارامتر هایی را اندازه گرفته و آن ها را مشخص کنند تا با استفاده از این موارد بتوانند نقشه ی اتصال را طرح ریزی کنند. این پارامتر ها و مؤلفه ها عبارت اند از، سایز لوله اصلی و انشعابی، ضخامت لوله، متریال سازنده ی لوله یا جنس لوله و در آخر فشار، دما و ماهیت سیال.
سیال های شناور درون لوله می توانند از نوع گازی یا مایع باشند. هر کدام از این سیال ها ماهیت منحصر به فردی را دارند. برخی از آن ها رغبتی برای ورود به واکنش های شیمیایی ندارند اما برخی دیگر و مخصوصا گاز ها به سرعت دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شوند. علاوه بر این موارد خطر آتش سوزی و انفجار نیز می تواند یکی از ریسک های لاینفک کار با بسیاری از سیالات باشد.
با استفاده از مؤلفه های ذکر شده نقشه ی اتصال را طرح ریزی و تهیه می کنند. سپس نقشه را به برشکار لیزری می دهند تا الگوی دستگاه اسپلیت تی را بر روی ورق ها و قالب های پلاستیکی پیاده کرده و تحویل دهد. از قالب های پلاستیکی به عنوان الگو برای برش قطعه های مختلف اسپلیت تی استفاده می شود.
روند ساخت اسپلیت تی
در روند ساخت این اتصال ابتدا قطعه لوله را از قسمت طولی توسط هوابرش یا هواگاز برش داده می شوند. می توان این قطعه لوله را توسط دیگر دستگاه های برش در عملیات هات تپ مثل دستگاه برش بولینگ برش داد. تفاوت این دو روش برش به این گونه است که در برش با هواگاز کار توسط کاربر یا اپراتور انجام می شود اما دستگاه برش بولینگ یا استفاده از یک ریل بزرگ و تعدادی ریل کوچک که بر روی خود دارد حرکت می کند. در هوابرش پلیسه و توده های ذوب شده بر روی بدنه ی اتصال باقی می ماند و همچنین ابعاد و لبه های برش خیلی منظم نیست اما برش با دستگاه بولینگ، برشی یکدست و تمیز را به شما تحویل می دهد.
هنگامی که یک قطعه لوله را از قسمت طولی برش می دهند، دو قطعه مجزا به دست می آید که مقطع نیم دایره دارند. هر کدام از این دو قطعه با نام پد شناخته می شوند. اسپیلیت تی به معنی دو تکه است و منظور از آن دو پد اسپیلیت تی می باشد.
پس از ساخت دو پد، نوبت به دستگاه نیپل می رسد که یکی دیگر از عوامل فرآیند هات تپ به شمار می رود. نیپل را نیز با استفاده از قطعه کوچکی از یک لوله می سازند. سایز قطعه لوله ای که برای ساخت پد ها به کار می برند با سایز خط لوله ی اصلی هماهنگی دارد. اما قطعه لوله ای که برای ساخت نیپل مورد استفاده قرار می گیرد باید با سایز لوله ی انشعابی هم خوانی داشته باشد. در واقع پد ها سر تا سر لوله ی اصلی را پوشش می دهند اما نیپل مسیری است که در انتها به لوله ی انشعابی متصل می شود. ابتدا برشی به اندازه ی قطر نیپل، بر روی یکی از پدها ایجاد می کنند. سپس دور تا دور نیپل را بر مقطع برش جوش می دهند. بر روی نیپل نیز یک فلنج قرار می گیرد. فلنج را به منظور متصل کردن اتصال به ولو بر روی اسپلیت تی می بندند.
جوشکاری نیپل و فلنج و پد ممکن است با استفاده از روش های جوشکاری و جوش آرگون و یا قوس الکتریکی انجام شود.
لبه های پدها را با استفاده از سنگ فرز پَخ زنی می کنند. پخ زنی به معنی زاویه دادن به لبه های قطعات فلزی است. این لبه ها را زاویه دار می کنند تا هنگامی بر روی خط لوله قرار می گیرند زاویه ی هرکدام از پدها با دیگر موجب به وجود آمدن شیاری شود تا جوشکار بتواند درون این شیار عملیات جوشکاری را انجام دهد و با لوله تماس چندانی نداشته باشد. در واقع پخ زنی هم موجب ایمنی جوشکاری و هم موجب سهولت آن خواهد شد.
از آنجا که اسپلیت تی و دیگر اتصالات خطوط لوله به طور دائم بر روی خط لوله باقی می مانند بنابراین باید سازوکاری ترتیب دید و سطح آن ها طوری مورد پردازش قرار داد تا موجب افزایش طول عمر سطح آن شد. در صورتی که سطح سازه را در مقابل عواملی همچون پوسیدگی، زنگ زدگی، خوردگی و غیره بیمه نکنیم، آنگاه ممکن است اتصال پس از نصب بر روی خط لوله به سرعت موجب پوسیدگی و زنگ زدگی شود و هزینه های زیادی را جهت تعویض و تعمیر به دنبال داشته باشد.
پس از اعمالی همچون جوشکاری و برشکاری توده ها و پلیسه های جوش و براده بر روی سطح اتصال باقی می ماند. این موارد بر روی سطح خلل ایجاد می کنند و موجب می شوند رنگ کاری بر روی اسپیلیت تی به درستی انجام نشود. برای از بین بردن این موارد از عملیاتی نظیر سندبلاست استفاده می کنند. سندبلاست با استفاده از پاشش همراه با فشار ماسه و ذارت ریز شن به سمت سازه انجام می شود. ضربه هایی که توسط این ماسه ها به سطح اتصال وارد می شود موجب می شود تا تمامی این توده ها از بین بروند. برای از بین بردن توده ها و پلیس هایی که با سندبلاست برطرف نمی شوند از سیم فرزکاری استفاده می شود. سیم EDM بر روی دستگاه فرز بسته می شود و بر روی سطح ناهموار کشیده خواهد شد تا در نهایت سطحی صاف و عاری از توده های جوش را حاصل نماید.
پس از اینکه سطح اسپیلیت تی کاملا یکنواخت و هموار شد آنگاه اسپلیت تی را با استفاده از موم پروکسی پوشش می دهند. این موم موجب می شود رنگ به درستی و با طول عمر زیاد بر روی سازه باقی بماند. موم پروکسی همچنین مانع از قرار گیری سطح فلزی اسپلیت تی در معرض اکسیژن و به تبع آن زنگ زدگی می شوند. پس از این مرحله نیز اسپلیت تی را رنگ می کنند و سپس آن را برای اتصال بر روی خط لوله به فاز عملیاتی منتقل می کنند. اسپیلیت تی اتصال مستحکمی است که مقاومت لازم را در نقطه ی خروجی انشعاب دارد. اتصال اسپیلیت تی در زمانی که فشار خط لوله در نقطه ی انشعابی بالا باشد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.