سدل نیپل (Saddle Nipple) از جمله اتصالات خطوط لوله به منظور انشعاب گیری است که در مقایسه با اتصالاتی نظیر اسپلیت تی موارد کاربردی کمتری دارد اما با این وجود همچنان یکی از پرکاربرد ترین ابزارها برای ایجاد ورودی برای انشعاب های جدید است. سدل نیپل یک اتصال زینی یک تکه است که دارای قطعات زیر می باشد:
- سدل: سدل این اتصال، یک قطعه حلقوی شکل است که از لوله ای با سایز لوله لوله اصلی ساخته می شود. این قطعه از سدل روی لوله اصلی قرار می گیرد و کاملاً می بایست روی آن فیت شود. پهنای سدل بر حسب مشخصات فنی خط لوله و سیال محاسبه خواهد شد و طبیعی است که هر چقدر فشار سیال، جنس لوله و ضخامت آن از نوع سخت تر و مستحکم تر باشد، پهنای سدل نیز باید بیشتر باشد تا توان و ضریب استحکام بالاتری داشته باشد.
برای ساخت سدل تکه ای دایره ای شکل از لوله به سایز لوله اصلی را بریده و پخ می زنند تا آماده جوشکاری شود. سپس به قطر سایز انشعابی که می خواهیم از لوله اصلی بگیریم، یک دایره از مرکز سدل بریده می شود تا مجرای ورودی سیال و انشعاب جدید باشد. بخش بریده شده نیز باید پخ رنی شود تا نیپل روی آن قرار داده شده و جوشکاری شود.
- نیپل: دیگر قطعه سدل نیپل، اتصال نیپل آن است که معمولاً به صورت عمودی روی سدل جوشکاری می شود. زاویه قرارگیری نیپل نسبت به سدل بستگی به زاویه انشعابی دارد که می خواهیم از لوله اصلی بگیریم اما در اکثریت قریب به اتفاق انشعاب گیری ها، زاویه 90 درجه برای انشعاب گیری انتخاب می شود. نیپل روی سدل قرار گرفته و فیت آپ لازم جهت مکان یابی دقیق آن روی سدل انجام می شود. سپس نیپل روی سدل جوشکاری می شود.
سایز لوله ای که باید برای نیپل استفاده شود، سایز مورد نظر برای انشعاب گیری خواهد بود و بنابراین در تهیه متریال نیپل نباید کاری با سایز لوله متریال سدل داشته باشیم. مگر این که عملیات انشعاب گیری به صورت سایز به سایز باشد. فقط در این شرایط متریال نیپل و سدل از یک لوله تأمین می شود.
- فلنج: در نهایت یک فلنج به سایز انشعاب و فشار طراحی خط لوله انتخاب شده و روی نیپل جوشکاری می شود. جوشکاری فلنج روی نیپل سدل نیپل از اهمیت زیادی برخوردار است. ممعولاً پاس اول این جوشکری با روش جو آرگون انجام می شود. دستورالعمل جوشکاری فلنج بر اساس داده های فنی و طراحی توسط مهندسین متبحر انجام شده و در نهایت جوشکاری انجام شده را بازرسین جوش مورد بررسی و تأیید قرار می دهند.
قطعات مذکور پس از جوشکاری و مونتاژ روی یکدیگر برای نصب روی خطوط لوله آماده هستند. اتصال سدل نیپل در مقایسه با اسپلیت تی موارد کاربردی کمتری دارد. معیار واحدهای فنی و مهندسی در انتخاب نوع اتصال توجیه فنی و اقتصادی و ایمنی آن است. بدیهی است که اسپلیت تی اتصالی مطمئن تر و ایمن تر برای خطوط لوله به شمار می رود اما دلیلی ندارد که برای هر پروژه انشعاب گیری از این اتصال استفاده کرد. در مواقعی که فشار کاری و طراحی در سطح پایینی میباشد نیازی به تحمیل فشار و وزن اسپلیت تی روی خطوط لوله وجود ندارد و می بایست از اتصالاتی نظیر سدل نیپل استفاده کرد.
به طور کلی در موارد زیر سدل نیپل بر اسپلیت تی ترجیح دارد:
- زمانی که نسبت سایز لوله انشعابی به سایز لوله اصلی بسیار کمتر باشد. برای مثال زمانی که این نسبت ½ یا کمتر از آن می باشد می توان از سدل نیپل به جای اسپلیت تی استفاده کرد.
- زمانی که خط و لوله دارای فشار و سختی چندان زیادی نباشند و اتصال فشار زیادی را تحمل نکند می توان از اتصالات سبک تر نظیر سدل نیپل به جای اسپلیت تی استفاده کرد.
- زمانی که کار انشعاب گیری روی مخازن انجام می شود اصلاً امکان استفاده از اسپلیت تی وجود نخواهد داشت، چرا که نمی توان این اتصال تمام محیطی را روی مخزن نصب کرد. بنابراین باید از سدل نیپل و در مواقعی از ولدولت استفاده کرد.
- زمانی که کار روی خطوط لوله با قطر بسیار بالا انجام می شود نیز نمی توان از اسپلیت تی بهره برد و می بایست به جای آن از سدل نیپل استفاده کرد.
روی هم رفته سدل نیپل زمانی استفاده می شود که نسبت به فشار بالای خط و لوله حساسیت چندانی وجود ندارد و این اتصال که فقط دارای یک ساپورت حلقوی زینی شکل است برای تحمل فشار مجموعه کفایت می کند.
شرکت پیشگام صنعت ابزار در عملیات های متعدد انشعاب گیری از سدل نیپل بهره برده است. خصوصاً زمانی که عملیات ها در سایزهای کوچک نظیر 2اینچ، 4 اینچ و 6 اینچ انجام می شود اتصال سدل نیپل پرکاربردتر بوده است. از جمله فرایندهای انشعاب گیری که در اکثریت آن ها از اتصالات سدل نیپل استفاده شده است، عملیات های انشعاب گیری شرکت پیشگام صنعت ابزار روی خطوط لوله شرکت گاز استان تهران بوده است. این عملیات ها از آن جا که اغلب در سایزهای کوچک و تحت فشار طراحی و عملیاتی پایین انجام می شوند نیازی به اتصالاتی سنگین نظیر اسپلیت تی ندارند و یا سدل نیپل می توان نیاز تجهیزاتی را رفع کرد.