تنش زدایی یکی از بهترین راهکارها برای رفع تنش های پسماند لوله ها و سایر فلزات پس از انجام عملیات های حرارتی روی آن هاست. این فرایند در خصوص اسپلیت تی دارای اهمیت بسیار بالایی است و بهتر است که پس از نصب split tee روی لوله از طریق جوشکاری، حتما روی آن عملیات تنش زدایی انجام شود تا تعادل و توازن به آن باز گردد و به بهترین شکل ممکن در برابر فشارهای وارده از ناحیه سیال دوام بیاورد.

فرایندهایی نظیر جوشکاری روی فلزات باعث ایجاد حرارت موضعی روی فلز شده وبه این ترتیب توازن مکانیکی فلز در ناحیه مجاور خطوط جوش به هم می ریزد. این امر تعادل مکانیکی قطعه را بر هم ریخته و همین امر ممکن است آسیب هایی را متوجه فرایندهای بعدی بکند، خصوصاً وقتی که نیاز است فرایند بعدی بدون ضیق زمان و بلافاصله پس از عملیات جوشکاری انجام شود. اتصال اسپلیت تی پس از نصب و جوشکاری روی خط لوله و انجام عملیات انشعاب گیری در معرض فشار سیال و خود لوله خواهد بود و از آن جا که طراحی های این قطعه توازن و تعادل مکانیکی آن را پیش فرض داشته اند، برای این که اسپلیت تی کارکرد خود در حفظ انشعاب در عین مقاومت در برابر فشارها و تنش ها را تحمل کند، باید فاقد هر گونه کاستی فنی و مکانیکی باشد.

یکی از بهترین راهکارها برای احیای تعادل split tee، تنش زدایی آن روی خط لوله است. البته لازم به ذکر است اسپلیت تی یک بار پس از ساخت و پیش از نصب روی لوله تحت تنش زدایی قرار گرفته است تا نواحی جوشکاری شده ناشی از ساخت تنش زدایی شوند، اما اکنون و پس از اتمام جوشکاری اسپلیت تی روی خط لوله، ترجیح بر آن است که بار دیگر تحت تنش زدایی قرار بگیرد.

از سوی دیگر، از آن جا که اتصال روی لوله حاوی سیال نصب شده است، باید در خصوص حرارتی که برای تنش زدایی به اسپلیت تی وارد می شود دقت کافی را داشت تا منجر به تحریک سیال درون لوله و ایجاد احتراق و سانحه نشود. برای پیشگیری از این روش باید بهترین راهکار برای تنش زدایی برگزیده شود که در این مورد به خصوص تنش زدایی اسپلیت تی از طریق المنت های حرارتی خواهد بود.

المنت های حرارتی درون قطعات سرامیکی به هم متصل قرار دارند. برای تنش زدایی اسپلیت تی از طریق المنت های حرارتی، ابتدا به ساکن المنت ها را دورتا دور و به صورتی سراسری، همچون کمربند حول اتصال قرار می دهند و آن را می بندند. سپس عملیات حرارت دهی آغاز می شود. باید توجه داشت که ابتدا باید در خصوص حرارت دهی تنظیمات و محاسبات لازم را انجام داد تا حد منحنی المنت های حرارتی بیشتر یا کمتر از میزان مجاز نشود.

البته لازم به ذکر است کاربرد المنت های حرارتی همواره به بعد از جوشکاری اسپلیت تی روی لوله محدود نمی شود. به عبارتی دیگر، المنت های حرارتی همواره به منظور تنش زدایی اسپلیت تی مورد استفاده قرار نمی گیرند، بلکه در برخی مواقع صرفا نقش تولید کننده حرارت و فراهم کننده شرایط مناسب دمایی برای امکان جوشکاری اتصال split tee روی لوله را دارند. برای مثال زمانی که خط لوله حاوی سیال زیر صفر درجه سانتیگراد می باشد، مجری نصب و اتصال اسپلیت تی طبیعتاً قادر به جوشکاری آن روی لوله نخواهد بود. در این شرایط دو راه پیش روی او وجود دارد؛ اول آن که می تواند از اسپلیت تی مکانیکی استفاده کند که از طریق پیچ و مهره روی لوله نصب خواهد شد. در این شرایط دیگر نیاز به عملیات حرارتی جهت نصب اسپلیت تی روی لوله نخواهد بود. اما در حالت دوم اگر الزام به استفاده از اسپلیت تی از نوع جوشی روی خط لوله باشد، بدیهی است که باید راهی پیدا شود که از طریق آن بتوان اتصال را روی لوله جوشکاری کرد. در این شرایط المنت های حرارتی می توانند یاری کننده باشند.

در این فرایند ایتدا دو جانب split tee از دو طرف روی لوله نصب و با هم فیت می شوند، و سپس المنت های حرارتی به صورت سرتاسری و به حالت کمربندی روی اتصال قرار می گیرند. حال می توان با ایجاد حرارت موضعی شرایط را برای جوشکاری اتصال اسپلیت تی روی لوله فراهم کرد و به این وسیله جوشکاری آن را به انجام رساند. البته باید توجه داشت که نباید مدت زمان باز کردن المنت ها و آغاز عملیات جوشکاری اسپلیت تی روی لوله چندان به درازا بیانجامد چرا که دمای منفی سیال درون لوله بلافاصله سطح لوله را سرد کرده و به این ترتیب امکان جوشکاری مجددا از میان می رود و مجری کار مجبور است بار دیگر عملیات حرارتی را انجام دهد. همچنین بهره گیری از جوشکاران متبحر برای جوشکاری سریع و دقیق اسپلیت تی روی لوله نیز می تواند بر پیشبرد مطمئن تر کار اثرگذار باشد.

لازم به ذکر است پس از اتمام فرایند جوشکاری اسپلیت تی روی لوله بار دیگر نیاز به آن خواهد بود که روی split tee عملیات حرارتی صورت گیرد تا تنش ناشی از جوشکاری از بین برود. این فرایند نیز از طریق المنت های حرارتی انجام خواهد شد. به این ترتیب که پس از جوشکاری بار دیگر المنت های حرارتی روی اسپلیت تی نصب شده و تنظیمات لازم جهت انجام تنش زدایی روی المنت ها اجرا می شود و سپس فرایند عملیاتی می شود.

فرایندهای مذکور باید توسط اپراتورهای مجرب و قادر به تجریه و تحلیل و آنالیز فرایند انجام گیرد. نحوه استفاده از المنت های حرارتی برای تنش زدایی، نحوه تنظیمات آن، آنالیز خط و split tee برای انجام تنظیمات و مواردی از این دست، دانش فنی و مهندسی می خواهد و از این رو فرایند تنش زدایی اسپلیت تی باید از طریق اپراتوری مسلط و مشرف به کار به انجام برسد.

اسپلیت تی از مستحکم ترین اتصالات در خطوط لوله به شمار می رود و از این رو معمولاً زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که قرار بر آن است که خط تحت فشار بالا قرار بگیرد. این اتصال برای انشعاب گیری روی خطوط لوله پرفشار مورد استفاده قرار می گیرد. البته در صورتی می توان نسبت به عملکرد اسپلیت تی روی خطوط لوله اطمینان حاصل کرد که کلیه مراحل طراحی و ساخت آن به خوبی و با دقت و حساسیت تمام انجام شده باشد.

اسپلیت تی تمامی محیط لوله را پوشش می دهد و می تواند همچون یک کمربند کل قطر لوله را تحت کنترل خود قرار دهد. از این رو می توان گفت این اتصال قوی ترین اتصال برای انشعاب گیری از خطوط لوله به شمار می رود. مشروط بر آن که کلیه مراحل ساخت و نصب آن به درستی انجام شود.

فرایند آماده سازی و تحویل اتصال سه شاخه اسپلیت تی شامل مراحل زیر می باشد:

• دریافت اطلاعات اولیه شامل اطلاعات فنی خط
• طراحی اتصال بر اساس اطلاعات دریافت شده
• تدوین دستورالعمل ها و تأییدیه های لازم در خصوص صحت فرایند طراحی از مراجع آزمایشگاهی معتبر
• اخذ تأییدیه طراحی از کارفرما و مشتری بر اساس توافقات انجام گرفته
• تهیه متریال بر اساس لیست مواد و ابزاری که تیم مهندسی در نتیجه طراحی ارائه داده است.
• ساخت اسپلیت تی بر اساس طراحی های اولیه و دستورالعمل ها و تست های تأیید شده
• نصب اسپلیت تی روی خط لوله و جوشکاری آن
• انجام تست فشار روی اتصال برای اطمینان از صحت عملکرد اتصال

چنان که پیداست مراحل فوق همچون حلقه های یک زنجیر از پی هم می آیند و صحت فرایند مشروط بر آن است که کلیه مراحل به خوبی و بدون بروز کوچک ترین ایراد انجام شود. هر مرحله پیش نیاز مرحله بعدی محسوب شده و بروز خرابی در آن می تواند مراحل بعدی را نیز تحت الشعاع قرار دهد.

چنان که پیداست پس از دریافت اطلاعات اولیه، پیش نیاز تمامی مراحل، فرایند طراحی اسپلیت تی می باشد. اگر این فاز به درستی انجام نشود تمامی مراحل موضوعیت خود را از دست داده و کار به کلی آسیب خواهد دید. بنابراین طراحی اتصال از مراحل اساسی در تحویل یک محصول باکیفیت به مشتری محسوب می شود و بهتر است در خصوص آن تمامی احتیاطات لازم رعایت شود. لوازم یک طراحی خوب اتصال را می توان به شرح زیر برشمرد:

• بهره گیری از مهندسان متبحر در زمینه طراحی اتصالات و قطعات خطوط لوله که دارای توان و دانش علمی، و نیز تجربه کافی برای انجام این کار باشند. بدون شک ایراد از جانب نیروی انسانی یکی از معضلاتی است که هر فرایندی را می تواند دچار آسیب و مخاطره کند. از این رو برای طراحی اسپلیت تی باید از بهترین و با دانش ترین تیم های طراحی استفاده شود تا میزان خطا از جانب نیروی انسانی به حداقل خود برسد.
• استانداردها و دستورالعمل های جامع بین المللی بهترین مرجع برای آنالیز اتصالات و ارزیابی میزان استحکام آن ها در فازهای ارزیابی و مطالعاتی است. استانداردهای مربوط به خطوط لوله، استانداردهای مربوط به جوشکاری خطوط لوله، اتصالات روی خطوط لوله، استانداردهای مربوط به انواع فلنج ها و مواردی از این دست مراجعی هستند که بر اساس آن ها ارزیابی های لازم مطالعاتی صورت گرفته و کار بر حسب شان انجام می شود. لازم به ذکر است برخی از کارفرمایان صاحب نام و معتبر، خود دارای استانداردهای منحصر به خود هستند که بر حسب تجارب و دانش فنی، در گذر زمان تدوین و تکمیل شده اند. بدیهی است که شرکت سازنده اسپلیت تی باید برای جلب رضایت مشتری استانداردهای داخلی مد نظر مشتری را نیز مورد توجه قرار داده و در کنار مراجع معتبر بین المللی به الزامات آن نیز پایبند باشد.
• نرم افزارهای پیشرفته طراحی اتصالات و قطعات صنعتی دیگر ابزار کار بدیهی برای طراحی اسپلیت تی به شمار می آید. در این خصوص نیز سلسله مراتب و رتبه بندی ای از نرم افزارها بر حسب گرافیک، قابلیت عملکردی، گرینه های طراحی پیشرفته و قابلیت های تحلیلی وجود دارد. برخی از نرم افزارها فقط قابلیت نقشه کشی دارند و هیچ گونه ارزیابی فنی اتصالات و خطوط لوله از طریق شان ممکن نیست. در این شرایط تیم طراحی خود باید دانش کافی برای ارزیابی را داشته و به پشتوانه دانش و استانداردهای تشریح شده ارزیابی را انجام دهد. سپس می توان خروجی ارزیابی را از طریق نرم افزارهای مذکور به نقشه درآورد. نرم افزارهایی نظیر سالید ورک و کتیا دارای چنین قابلیتی می باشند. این دست نرم افزارها با وجود قابلیت های بالایی طراحی، امتیازی در خصوص آنالیز داده ها در احتیار کاربر قرار نمی دهند.

اما نرم افزارهایی نظیر آواکوس علاوه بر قابلیت های طراحی، خود دارای سیستم های تجزیه و تحلیل و آنالیز فنی می باشند که کار طراح را در تحویل خروجی خود بسیار تسهیل می نمایند. البته باید اشاره شود که مجری فرایند طراحی نباید به خروجی این دست نرم افزارها اعتماد کامل داشه باشد بلکه باید با استفاده کردن و بهره گیری از قابلیت های فوق العاده این نرم افزارها، خود بر حسب دانش فنی خود کار آنالیز داده و نقشه کشی را انجام دهد.

چنان که می دانیم در زنجیره فرایندهای صنعتی خروجی هر فرایند ورودی فرایند بعدی خواهد بود و به همین دلیل در صورتی که طراحی اتصال دچار ایراد باشد طبیعتاً فرایندهای تهیه متریال، ساخت و سایر مراحل بعدی حتی در صورتی که به درستی پیش بروند به یک محصول خود و مد نظر مشتری منتهی نخواهند شد. از این رو برای انجام یک فرایند دقیق ساخت اسپلیت تی باید تمامی مراحل را به بهترین شکل و با دقت کامل به انجام رساند.

لازم به ذکر است نظارت بر ساخت نیز بخشی از فرایند مهندسی را شامل می شود و طراحان اسپلیت تی باید در نظر داشته باشند که پس از اتمام طراحی و حین ساحت باید کلیه مراحل ساخت بر اساس خروجی های مهندسی تحت نظارت و کنترل قرار گیرد تا ایرادی از این جانب متوجه مجموعه نشود.

ساخت اسپلیت تی یک فرایند چند مرحله ای است که بخش اعظم و مهم آن را جوشکاری قطعات شامل می شود. در واقع نصب و اتصال قطعات اسپلیت تی روی یکدیگر از طریق فرایند جوشکاری به انجام می رسد و از این رو توجه به آیتم ها و مولفه های تعیین کننده جوشکاری در ساحت اسپلیت تی از اهمیت بالایی برخوردار است، خصوصاً این که بدانیم بحث آب بندی و ممانعت از بروز نشتی برای اسپلیت تی از چه اهمیت بالایی برخوردار است. فرایندهای پشتیبانی و فرایندهای اصلی در نصب قطعات این اتصال روی یکدیگر واجد اهمیت بالا است و می توان گفت کیفیت یک اسپلیت تی خوب در درجه اول وابسته به کیفیت جوش آن دارد. این مسأله در خصوص اتصالات split tee جوشی از اهمیت وافری برخوردار است چرا که این اتصال پس از ساخت نیز از طریق روش جوشکاری روی لوله نصب می شود.

برای انجام یک جوشکاری باکیفیت روی خط لوله در درجه اول باید فرایندهای پشتیبانی جوشکاری را به بهترین نحو ممکن به انجام رساند. استفاده از نیروی کار و اپراتورهای متبحر جوشکاری در ساخت اسپلیت تی حرف اول را می زند. فرایند ساخت در اسپلیت تی ها به صورت دستی انجام می شود و به همین دلیل نقش نیروی کار در آن بسیار بالاست. فرایندهای اتوماتیک در ساخت این اتصال کمترین میزان ممکن را دارند و از همین رو باید نیروی کار حرفه ای با امکانات بالا جهت استراحت و تمرکز روی کار اصلی برگزیده شود تا خللی از این جانب متوجه فرایند نشود.

استفاده از ماشین آلات جوشکاری تنظیم شده و مناسب نیز گام بعدی در یک فرایند ساخت محسوب می شود؛ دستگاه جوش مناسب، کپسول ها و اتصالات گاز و هوا و مواردی از این دست آیتم هایی هستند که باید به بهترین و باکیفیت ترین شکل ممکن در اختیار اپراتور قرار داده شود تا فرایند ساخت با کمترین ایراد ممکن به انجام برسد. فضای محیطی مناسب و عاری از گرد و غبار و باد و باران آیتم دیگری است که برای جوشکاری قطعات اسپلیت تی از اهمیت بالایی برخوردار است. ازاین رو باید فرایند ساخت را در یک کارگاه با جداره و سقف انجام داد، مگر این که شرایط آب و هوایی به ما اجازه ساخت در فضای آزاد را بدهد.

اما یکی از مهم ترین آیتم ها در ساخت اسپلیت تی باکیفیت تهیه متریال های و پشتیبانی فرایند از طریق تجهیزاتی است که متریال را به بهترین نحو ممکن برای جوشکاری مهیا می کنند. بدیهی است بخشی از یک فرایند جوش خوب بستگی به دستورالعمل های فنی ای دارد که در نتیجه مطالعات مهندسی حاصل آمده است و تعداد پاس جوش، نوع جوشکاری و الکترودهای مورد استفاده را مشخص می کند. اما بخش دیگر پشتیبانی فنی فرایند است که شامل ارائه بهترین ابزار و تحهیزات و تأسیسات ساخت می باشد. یکی از این فرایندهای فنی، استفاده از الکترودها تحت بهترین شرایط برای انجام جوشکاری قطعات اسپلیت تی است.

الکترودها علاوه بر این که باید متناسب با دستورالعمل جوشکاری آماده شده باشند و از کیفیت لازم برای جوشکاری مطمئن برخوردار باشند، می بایست دارای شرایط نگهداری خوبی نیز باشند. چنان که می دانیم الکترود پیش از انجام عملیات باید حرارت دهی شده و خشک شده باشد تا آسیبی از ناحیه خود الکترود متوجه جوشکاری اسپلیت تی نشود. فرایند حرارت دهی و خشک کردن الکترودها از طریق آون های الکترود یا الکترود خشک کن انجام می شود. این ابزار متصل به جریان برق، در محفظه بسته خود ایجاد حرارت خشک می کند و با جای گذاری الکترود درون آن می توان آن را برای انجام عملیات جوشکاری و ساخت اسپلیت تی آماده کرد. الکترودها در آون قرار داده می شوند و مدتی درون آن می مانند تا خشک و پخته شوند، باید توجه داشت که تا پیش از نیاز به الکترود، نباید آن را از آون خارج کرد. به محض آغاز فرایند جوشکاری و نیاز به الکترود، از آون خارج شده و با اتصال روی انبر جوشکاری مورد استفاده قرار می گیرد. به این ترتیب رطوبت و هر گونه متغیر مخرب دیگر بر فرایند جوشکاری از ناحیه الکترود دفع شده و می توان نسبت به این متغیر اطمینان حاصل کرد.

در خصوص دستگاه الکترود خشک کن یا آون نیز باید به عملکرد صحیح این دستگاه توجه داشت، صحت اجزا و بخش های آون از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از جوشکاران نسبت به این مسأله بی توجه هستند. اتصال ضعیف برق، تنظیم نادرست درجه حرارت آون و باز ماندن در یا وجود سوراخی و حفره روی درب آون مشکلاتی هستند که مانع عملکرد صحیح آون می شوند و باعث می شوند که حرارت دهی و پخت الکترود به خوبی انجام نگیرد. این دست مشکلات بدون شک آثار منفی خود را روی اسپلیت تی خواهند گداشت و محصولی فاقد عملکرد مورد دلخواه حاصل خواهد آمد.

استفاده از برندهای مناسب آون نیز از آیتم های مهم می باشد. بهتر است در انتخاب نوع آون تحقیقات لازم و تجربه مورد نیاز وجود داشته باشد تا از ناحیه ایرادات فنی خود دستگاه نیز خطری متوجه محصول ساخته شده نشود. اسپلیت تی یک اتصال بسیار حساس است، چرا که فشار بالایی را از طرف خط لوله و سیال تحمل می کند و باید بتواند بدون بروز کوچک ترین ایرادی هم در مقابل فشار و گرایش لوله به تغییر شکل مقاومت کند، هم فشار و سایر مولفه های سیال را تاب بیاورد، و هم انشعاب جدید را کنترل کند. همه این کارکردها باید بدون ایراد و بدون بروز نشتی، ترک خوردگی، سوراخ شدگی یا هر ایراد دیگر روی اسپلیت تی حفظ شود. از این رو باید نسبت به هر متغیر تعیین کننده در کار حساس بود.

تولید کنندگان داخلی و خارجی متعدد آون های خشک کننده الکترود در انواع و مدل های متنوع را به بازار ارائه داده اند. کافی است که مناسب ترین برند بر حسب اقتضائات فنی کار انتخاب گردد و نسبت به نگهداری و حقظ آن اقدامات لازم اندیشیده شود. تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه ماشین آلات و تجهیزات جهت پیشگیری از از وقوع خرابی، یکی از اصول حاکم بر هر مجموعه صنعتی است. لازم است مجموعه ای که وظیفه ساخت اسپلیت تی را بر عهده دارد نیز نسبت به این مسأله حساس بوده و اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داده باشد.